30 Nisan 2012

Şaşır ve Şaşırt

Bu ulkeye her turden yurdum insani geliyor...

Okumaya, evlenmeye, calismaya, gezmeye -- oluk oluk Turk akiyor Amerika'ya.

Ne demis James Thurber? "Tecrube, yedigimiz kaziklarin bileskesidir". Tamamiyla olmasa da coguna katiliyorum, cunku kazik yemeyi aza indirmenin bir yolu da onceki kaziklara veya gozlemlere dayanarak onyargilar olusturmaktir. Iyi bir seydir demiyorum onyargi sahibi olmak, sadece bunun bir savunma mekanizmasi oldugunu vurgulamaya calisiyorum.

Neyse simdi benim amacim, ABD'ye gelen Turklerin gorunce sasirdigi ve yaptiklariyla da diger insanlari sasirttigi ornekleri sunmak. Bu listeyi bir okuyun, sonra bana gozlemlerimin yanlis oldugunu soyleyin. Hem Turk insanimiz hem de Amerikalilar icin cesitli onyargilarim olusmus olabilir, kabul ediyorum. Tabii ki bu listeye yazdigim seylere istisna teskil eden bir cok ornek de gormuslugum vardir, o da kabul. Ama istisnalar kaideyi bozmuyor, bu davranis orneklerini artik yuzlerce kere tekrar eden desenler ("pattern") seklinde gorunce insan ister istemez bir profil cikartiyor. Turk dedigin sunu yapar, Amerikali dedigin soyle tepki verir, Asyali dedigin araba kullanmaktan anlamaz filan gibi bir gozleme dayali onyargi olusuyor ister istemez.

24 Nisan 2012

ABD'ye Giriş ve Gümrük İçin Uçakta Doldurulacak Formlar

Amerika'ya gelirken klasik olaydir... Ucaginizin ABD topraklarina inis yapmasina kisa bir sure kala hostes bacilarimizdan birisi elinde bir tomar form ile sira sira dolasarak her yolcuya ikiser tane form dagitir. Genelde ABD'ye ilk kez gelen veya Ingilizcesi cok iyi olmayan yolcular panige kapilirlar ve bu 2 formun nasil doldurulacagini etraftaki diger yolculara veya yakalayabildikleri hosteslere sormaya baslarlar.

Pek hos bir durum degil tabii ki... Kalem arayan mi istersin, lisedeki gibi birbirinden kopya cekerek formlari doldurmaya calisanlar mi istersin -- hepsinden bolca mevcuttur.

Peki ya sen bu duruma dusecek, panik icinde saga sola kosturacak misin emmoglu (veya emmkizi)? Tabii ki HAYIR!

Senin arkanda aslanlar gibi ABD USTASI var bunu bilesin! Oyle oradan buradan kopyalanmis, kulaktan kulaga degise degise anlamini yitirmis yarim yamalak bilgilere degil tecrubeyle sabit, arastirmayla teyit gerceklere ulastin iste - aferin.




10 Nisan 2012

Amerika'da Lokanta Adabı

Amerika'da Bahsis Olayi

Turkiye'de bahsis kriteri nedir bilemiyorum... Sanirim kafamiza gore bir-iki lira atiyoruz, cok cancanli bir lokantaysa daha kallavi bahsis birakabiliyoruz vesaire -- ama belirli bir kriter ve beklenti yok bildigim kadariyla.

Amerika'da ise bahsis konusunda belli kriterler var. Aciklayalim:

1) Servis rezaletse, siparisleriniz cok uzun sure sonra geldiyse, garson sizinle ilgilenmediyse, kaba davrandiysa, vs. yuzde 0 (0%) bahsis birakin ve mudurle konusmak istediginizi soyleyin. Cogu zaman yediginiz yemek icin sizden para istemeyeceklerdir.


2) "Buffet" denilen acik bufe lokantalarda zaten servisi kendiniz yapiyorsunuz, garsona dusen tek is belki iceceklerinizi getirmek ve tabaklari kaldirmak oluyor. En fazla yuzde 5 (5%) bahsis birakin toplam hesabin ustune. Fast-food lokantalarda ise (McDonald's gibi) zaten garsonluk bir olay yok, bahsis filan vermeyin.


3) Servis orta karar ise, cok sinirinizi bozmuyor ama mesela lokantanin yogunlugu gibi elde olmayan sebeplerden dolayi hizmet aksiyorsa yaklasik yuzde 10 (10%) bahsis yakisir.


4) Servis bayagi iyi ise yuzde 15 (15%) normal bahsis miktaridir.


5) Servis ucup kaciyorsa, beles yiyecekler icecekler geliyorsa, nazik ve ilgili bir garsonunuz varsa verin yuzde 20 (20%) arkadasim. Helali hos olsun.

3 Nisan 2012

ABD'ye Turist Olarak Geleceklere Usta'dan Öğütler - 3

ABD'de Urun Iadeleri:


Aldiginiz herhangi bir urunden memnun mu degilsiniz? Kozmetik urun alerji mi yapti? Ya da ayakkabi cok kisa surede yiprandi mi? Aldiginiz yere iade etme sansiniz da yok cunku urunun fisini saklamadiniz, kredi kartinizin kayitsiz sartsiz urun fiyatini iade etme ozelligi yok (bkz. American Express - ABD'ye Turist Olarak Geleceklere Usta'dan Öğütler - 2 ) veya urunun garanti suresi coktan doldu ve uzerinden aylar gecti... Dolayisiyla urunu aldiginiz magazanin satis garantisi disindasiniz, bu durumda tek sansiniz uretici firmayi zorlamak.

Dert etmeyin! Eger urun markasi piyasada iyi bilinen bir markaysa  ve uzerinden yillar da

26 Mart 2012

Amerika'da Sigara Tiryakisi Olmak

Sigara iciyor musun? Cevabin "Evet" ise sana tavsiyem bu illete Amerika'da hic bulasmaman.


Birincisi, sigara burada cok pahali. Fiyatlar eyaletten eyalete degismekle beraber mesela New York'ta paket basina $9 veya California'da paket basina $5 tutar -- ki pahalidir. Yazik yahu, o paraya yemek yersin.


Ikincisi, sigara icen kisiye ABD'de ikinci hatta ucuncu sinif vatandas muamelesi yapilir. "Pis" olmakla esdeger tutulan bir seydir sigara icicisi olmak. Ustunun, basinin, agzinin pis koktugunu, senden rahatsiz olduklarini ve onlarin temiz havada yasam hakkini kisitladigini gerek sozlu gerek mimik olarak cok belli eder insanlar. Sen de onlara "Navar?" diye pis pis bakip, sozle satasanlara da "Bu da benim ozgurlugum" diye cevap verebilirsin tabii ki ama yine de bu durum seni gitgide ayar edecektir ve surekli catisma halinde olmaktansa sigarani rahat rahat icebilecegin nadir ortamlari aramaya itecektir. Bak mesela sunun gibi bir surat ifadesi ve ustune sozlu olarak taciz edildigini dusun:


Lan kediniz, köpeğiniz ortalık yere büyük abdestini yapınca böyle dellenmiyonuz. Bu ne surat?

Ucuncusu, sagligin icin cidden zararli be arkadasim. Bak su anda sigara icmeyi biraksan cigerlerin 4-5 ay icinde kendini tamamen o ziftten, katrandan temizleyecek. Hem de tekrar birinci sinif (hah-ha) bir insan olacaksin. Bu tutun endustrisi o kadar cakal ki, sen yeter ki tutun bagimlisi ol diye yapmayacaklari sey yok. Senin ictigin tutune iyice bagimlilik yaratan kimyasallar karistirmak bunlarda, alkol satin almak icin 21 yasinda olman gerekirken sigara alabilmek icin 18 olmanin yeterli olmasini saglamak bunlarda, Turkiye'deki tutun ureticisinden uc kurusa tutunleri toplayip sonra dunyaya besyuzuc kurusa satmak bunlarda, ABD senatosunu tutun ureticileri lobileri araciligiyla kendi menfaatlerine gore yonlendirmek bunlarda, sigara ictigi icin binbir turlu hastalikla ugrasip sonra kendilerini dava eden insanlari surundurmek bunlarda, ustune ustluk yalan reklam vererek sigara bagimliligini tesvik etmek yine bunlarda (asagidaki resime bak mesela).


ABD başkanı olacak adam da sigara reklamına çıkıyormuş, hatta sigara öksürüğe bile iyi geliyormuş...Oldu o zaman, hemen koşup sigara alalım(!)


Yani sevgili arkadasim, sen bu hiyarlarin oyununa gelme. Zaten yedigine, ictigine kattiklari zehirlerden, tarim ilaclarindan dolayi erken yasta gocup gideceksin (sadece USDA Certified Organic meyve, sebze, et, tavuk, sut, vs. kullanin) bari bu gidisati sigara icerek hizlandirma! Ben de uzun yillar sigara tiryakisiydim (ben cocukkenki Turkiye'de sigara icmeyeni garipserlerdi asil) ama birkac sene oluyor birakali ve su anda durumumdan cok mutluyum. Sigara icenleri asagilamiyorum ama uzuluyorum onlar icin, cunku istersen trilyoner ol sigaradan dolayi yakalandigin o kanser filan var ya iste onlarin parayla cozumu yok.


Yine de biliyorum ki eger sigara tiryakisiysen, ABD'de ozellikle havaalanlarinda sigara icebilecegin yerler arayacaksin. Bu yuzden www.abdustasi.com 'un bir hizmeti olarak sana ABD'deki ve dunyanin cesitli havaalanlarindaki sigara icilebilen bolumlerin listesini veriyorum. Buraya basarsan gorursun. Bir de bu listeye Istanbul Ataturk Havalimani (IST) Dis Hatlar bolumundeki isitmali acik hava tiryaki cennetini eklemeyi unutmuslar. Onu da ben gordugum icin soyluyorum, aklinda bulunsun.


Bir de duyurum olacak. Facebook sayfamiz acildi, buradan bakin ve "Like" yapin isterseniz. Boylelikle bu blog'da yazdiklarim otomatik olarak sizin Facebook haberleriniz arasinda gorunur.


Bu sayfanin altinda ve saginda bulunan reklamciklara da tiklarsaniz su fakirin Ferrari pesinati biriktirmesine yardimci olursunuz :) Bir sey satin almaniza gerek yok, reklama tiklayin arkadasim!


23 Mart 2012

ABD'ye Turist Olarak Geleceklere Usta'dan Öğütler - 2

Gecen yazimda belirtmistim, Amerika'da her seyin satin alinabilecegi yerleri yazacagim demistim. Sozum soz gencler, buyrun baslayalim.


Oncelikle asagidaki semaya bakin. Okuyamiyorsaniz, resmin ustune basinca buyuk versiyonu acilir:


A.B.D. Alışveriş Rehberi - Sizler için kendi elcağızlarımla hazırladım!
A.B.D. Alışveriş Rehberi - Sizler için kendi elcağızlarımla hazırladım!


Simdi gelelim yukaridaki sekli tamamlayan bilgilere:

  • COSTCO velinimettir. Costco'nun sattigi herhangi bir urunu baska yerde Costco'dan daha ucuza bulmaniz cok zordur. Fiyat olarak hic dusunmeden rahatca alisverisinizi yapabilirsiniz. Return Policy (yani begenmediginiz, istemediginiz veya defolu cikan urunu iade etme kurallari) olarak en musamahali saticilardan biridir. Iki handikapi vardir buradan alisveris yapmanin: 1) Sadece uyelerine satis yapar, dolayisi ile Costco uyesi olan bir tanidiginizla gitmeniz gerekir. Eger ABD'de yasiyorsaniz siz de bir Costco subesine giderek veya su linke tiklayarak uye olabilirsiniz. 2) Sadece nakit para, American Express kartlari veya banka ATM karti kabul eder. Visa, Mastercard, ivir kivir kabul etmez. Costco'nun web sitesi suradadir ve yine Costco gibi bir de Sam's Club vardir, Costco olmayan yerlerde ona da bakabilirsiniz.


  • AMERICAN EXPRESS kartlarini icat edeni gozlerinden opuyorum. Turkiye'de American Express kartina fazla itibar gosteren olmuyor biliyorum, ama ABD'de American Express kalite, hizmet ve sundugu imkanlar acisindan bir numaradir. Ozellikle American Express Gold, Platinum veya Centurion kartlarinin inanilmaz faydalari vardir. Simdi bu kartlarin bizi alisveriste en cok ilgilendiren kismi sudur: American Express ile satin aldiginiz bir urunun orjinal uretici garanti suresi ne ise (mesela iPhone'un orjinal garantisi 1 senedir) American Express o garanti suresini maksimum 1 yil daha uzatir. Nasil? Sirf bu bile American Express kullanmaya yeter aslinda... Ama daha bitmedi: AmEx ile aldigin urunu begenmedin ve geri goturdun ama satici urunu geri almadi. Sorun degil! AmEx'e bir telefon et ve aninda urunun fiyatini iade etsinler kartina! Bu nasil? Simdi yavas yavas anliyor musun niye Turkiye'deki American Express'te boyle ozellikler olmadigini? Cunku iyi niyeti suistimal etmeye bayilan bir milletiz biz ve bu adamlar aptal degil. Dur bir AmEx ozelligi daha yazayim: AmEx ile aldigin urunu, aldiktan sonraki 90 gun icerisinde dusurdun, kirdin, bozuldu veya calindi. Onemli degil - tamir ettirmesi, yenisiyle degistirmesi veya parasini kartina iade etmesini AmEx seve seve yapiyor! E hadi gel simdi yurdum cakallarina bu imkanlari ver bak o kredi karti sirketini iki ayda batirmiyorlar mi? Yani sozun ozu arkadasim, ABD'de iken mumkunse bir American Express karti ile yap onemli alisverislerini. Hem envai cesit garantilerinden, hem de mesela Costco'da kabul edilen kart olmasindan yararlan. "Ustam iyi guzel diyorsun da, ben turist olarak gelmisim nereden bulacagim AmEx kartini?" diye soruyorsan eger cevabim hazir: Hani burada tanidigin Turk arkadaslarin, esin dostun var ya? Hani yaninda kaldigin, hani sana iPhone getirmesi icin kafasinin etini yedigin? Iste onlarin AmEx kartini kullanacaksin bu alisverisleri yaparken ve hemen nakit para olarak karsiligini da vereceksin. Garanti ile ilgili sorunun oldugu zaman da arkadasin halledecek. Anlastik?


Evet dostlar, simdilik bu kadar. Bu yaziya daha sonra baska eklemeler de yapacagim. Akliniza gelen soru varsa bana asagidaki yorum kutucugundan yazabilirsiniz.


Bir de ustaniza bir kiyak yapin, bakin sayfanin saginda ve altinda reklam neyin var. Ha onlara bir tiklayip bakiverin de buraya yazdigimiz zamana degsin, Ferrari alacak para biriktirmeme yardimci olun! :)




21 Mart 2012

ABD'ye Turist Olarak Geleceklere Usta'dan Öğütler - 1

Amerika biletini aldin, vizeni cebine koydun, kalacagin yer belli, gezmeyi planladigin yerleri liste yaptin, gun gun program ayarladin -- cok guzel.


Bunlarin haricinde arkadas, es dost, akraba, bunlar yetmezmis gibi bir de ustune bilimum firsatci insan eline bir siparis listesi tutusturdu degil mi? "Yok ustam oyle bir sey" dersen kalbini kirarim bunu bil! Hatta bak asagiya senden en cok istenen siparislerin resimlerini koydum, umarim bir daha ABD Ustasi'nin bilgisinden suphe etmezsin:

Yaniliyor muyum? Bunlar istenmediyse soyleyin!

Biz Turklerde bir huy var, gercekten insani ayar eder... Birinin yurt disina (ozellikle ABD'ye) gidecegini duymayagorelim, aninda siparis listesini yalvara yakara veririz. Ihtiyacimiz olsun olmasin fark etmez. Sen yeter ki bosa gidip gelme, biz sana Turkiye'deki fiyatina gore iki kurus daha ucuza aldirtacak bir seyler buluruz. Sen magaza magaza dolasmissin, ABD'deki sinirli sureni bizim siparisimiz icin harcamissin, bagaj agirlik limitini bu hediyelerle doldurmussun onemli degil! Sanki 1970'lerde Almanya'dan tatile gelen gurbetcilerin cikolata getirmesini bekler gibi aliniriz bir de...
Sadece turist olarak gezmeye gelenler icin de gecerli degil bu, ABD'de yasayan Turkler de ayni sorundan muzdarip. "Yazin Turkiye'ye tatile geliyorum" dediginiz anda Turkiye'den siparisler baslar. Eh, birinin bu konuda bir seyler soylemesi gerekiyor artik -- soyleyelim:


- iPhone, iPad, fotograf makinesi gibi siparisleri ancak kendi ihtiyacinizi aldiktan sonra ve sadece cok yakin hissettiginiz kisilere alin. Bir de bunlarin pasaporta islenme zorunlulugu olacak (ozellikle telefonlarin pasaport basina her 2 yilda bir 1 adet getirebilmek seklinde sinirlamasi oluyor), bu yuzden kendinize telefon getirme hakkinizi da baskasi icin ziyan etmeyin. Kendiniz kullanmayacak bile olsaniz iPhone veya iPad getirip Turkiye'de satabilir ve ABD gezinizin masraflarinin bir kismini cikarirsiniz. Devletimiz aciklamis burada ne getirilir yolcu beraberinde diye...

Guncelleme (17 Nisan 2012): Oylarinizla basa getirdiginiz hukumetimiz dunyanin en pahali benzin, elektrik ve havagazi vergilerinden sonra yurtdisindan getirdiginiz cep telefonlarindan da 100 YTL vergi kesmeye karar vermis. Hepinize gecmis olsun! http://haber.gazetevatan.com/Haber/444228/1/Gundem


- Makyaj malzemesi siparislerini kesinlikle hic bir kimseden kabul etmeyin. ABD'deki makyaj urunlerinin cogunun Turkiye ile model, isim, renk, vb. ozellikleri tutmuyor. Alacaksaniz sadece gorup test ederek kendinize alin.


- Parfum siparislerini alabilirsiniz ama bu siparisleri Turkiye'ye dondugunuzde havaalanindaki gumruksuz satis magazalarindan (duty-free shop) da alabilirsiniz. Kendinizi ABD'de bu isle mesgul edip yormayin, fiyat farki atla deve bir sey olmuyor genelde. Keza ickiler de ayni sekilde duty-free'den alinir -- kendinize almayi dusundugunuz kolay bulunmayan bir sarap filan haric tabii.


- Bagaj agirlik limitlerini ve bu limit asildigindaki ceza miktarini kullandiginiz havayolundan ogrenin.


- Hayasizca siparis verenlere agirlik limitinden bahsedin, sizi orada gezdirecek kisilerin programina bagli oldugunuzu soyleyin, ya da kisaca kusura bakma zaten ailemden envai cesit siparis veren oldu bir de onunla ugrasamam deyin. Haa, bir de bunca uyaridan sonra siparis pesinde kosmakta israrliysaniz o zaman siparisi teslim ettiginiz anda parasini alin. Bir de yurdum insaninin "abi veririm en kisa zamanda" diyen yuzsuz cinsi de mevcut (senden siparisi alip is yerindeki arkadasina yuksek fiyattan okutacak, sonra sana donup parani verecek -- hey yavrum hey, sen de bosuna amelelik yapmis olacaksin).


Simdilik bu kadar, daha sonra ABD'de nereden ne alinir ona da deginecegiz. Siz ziyaretcilerimden bu konudaki anilarinizi duymak isterim veya mesela bana soyleyin sizden ne siparisler istendi?

Her Şey Fevkaladenin Fevkinde Olacak!

Sevgili dostlar,


Bu blogun ilk yazisini telefondan yaziyorum. Turkce karakter kullanma imkanim var ama ABD klavyesi ile yazmak biraz zor oldugundan hic ugrasamayacagim, Ingilizce karakterler kullanacagim. Siz de ABD'de yasiyorsaniz durumu anliyorsunuzdur ya da ABD'ye gelmeyi dusunuyorsaniz simdiden gozunuz buna alissin.


Bu blogda bahsedecegim konularda ise bir kisitlama yok. Amacim, ABD'de yasayan veya yasamayi dusunen (hatta buradaki yasanti, prosedurler, yasal, sosyal ve etik kurallar hakkinda sadece fikir sahibi olmayi amaclayan) herkesin faydalanabilecegi bir "know how" kilavuzu yaratmak.


Bu bilgiler kolay ogrenilmiyor... Cogu zaman deneme/yanilma (trial & error), bizzat tecrube etme ve burada yasadigim yaklasik 20 yil boyunca gorup analiz ettikten sonra kanaat olusturma yoluyla birikimlerimi edindim.


Hani dersiniz ya "elimizden tutup da sunu sunu gosteren olmadi" diye...iste elinizden tutacak birisi var artik! Onyargilarinizi, prensiplerinizi, kafanizda yarattiginiz Amerika imajini ve en onemlisi 3 ay burada tatile geldikten sonra ABD'yi cozdugunu, her seyin uzmani oldugunu iddia eden geyik arkadaslarinizi bir kenara birakin ve ABD Ustasi'ni dinleyin. Bosa konusmuyorum burada :)